Lichamelijke correcties

5 juli 2025

Lichamelijke correcties

Wij zijn van die ouders die proberen bewust op te voeden. We praten veel (te veel) over de opvoeding die we hanteren. Een van onze speerpunten is: opvoeden tot zelfstandigheid. En we zijn van mening dat kinderen past echt zelfstandig zijn, als ze snappen waarom bepaald gedrag gewenst of ongewenst is. Volle bak zetten we dus in op bewustwording en op de logische consequentie van eigen gedrag. Als je steevast je drinken laat staan na het fruit; dan moet je voortaan eerst je drinken op drinken. Als je je niet aan de regels houdt als ik uit het zicht ben; dan moet je mee. Als je op de grond tuft; dan moet je het zelf schoonmaken. Ook bij onze (gezinshuis)kinderen van 2 en 3 worden we steeds creatiever in vinden van de logische consequentie bij het gedrag. Het is een ware sport geworden. Maar wel eentje die steevast leidt tot frustratie. Want wat onze verbazing schept: waar deze aanpak goed werkte bij al die tieners en pubers die ons leven inmiddels zijn gepasseerd, blijkt het totaal niet te werken bij de peuters de kleuters. Hoe goed de consequentie en uitleg ook aansluit bij hun belevingswereld en hun spanningsboog, het gedrag lijkt eerder erger dan minder te worden. Maar hoe moeten we deze kinderen dan het juiste gedrag aanleren?

De stok

In de Bijbel wordt veel gesproken over vermaning en bestraffing; bij beiden ligt de nadruk op het liefdevol terechtwijzen en begeleiden van anderen met als doel het groeien in geloof, heiliging en rechtvaardiging. Heel vaak wordt dit in verband gebracht met het gebruiken van woorden. Maar in de Bijbel staat ook nog een andere kant.

 
Wie zijn stok spaart, haat zijn zoon (Spreuken 13:24) 

Zit er dwaasheid in het hart van een jongeman gebonden, de stok van de vermaning zal die ver daarvan houden. (Spreuken 22:15)

Onthoud een jongeman geen vermaning, als u hem met de stok slaat, zal hij niet sterven. Zelf moet u hem met de stok slaan. (Spreuken 23:13-14)

De stok en de bestraffing geven wijsheid (Spreuken 29:15)

God draagt in zijn Woord op tot lichamelijke correcties van kinderen. In de tijd van het Oude Testament was dit in de vorm van het bestraffen met een stok. Tegenwoordig hebben we tal van andere middelen die we hiervoor kunnen gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan het naar de kamer sturen, in een kinderstoel zetten of luxe middelen afnemen. Maar hoe gaan deze aanpakken samen met genade en liefde?

Bestraffen uit liefde

Allereerst moeten deze verzen gezien worden in de context van het hele Spreukenboek. In dit boek staat juist liefde en opgroeien tot Gods eer centraal. Dit betekent dat het “gebruik van de stok” niet hard, maar liefdevol moet plaatsvinden. Dit wordt bevestigd in Hebreeën 12:6 : “Want de HEERE bestraft wie Hij liefheeft, en Hij geselt iedere zoon die Hij aanneemt.” Aan dit geselen had God in het Oude Testament al duidelijke kaders gegeven. Kaders waarin God Zijn volk opdracht gaf om dit vele malen minder toe te passen dan dat het volk gewend was en dan het zag bij de volkeren om zich heen. Juist daarin liet God zien een liefdevolle en genadige houding te verwachten van de Israëlieten. Dit wordt bevestigt doordat de stok die hier wordt genoemd, verwijst naar de herdersstok waarmee een herder zijn kudde leidt.
Als je lichamelijke correcties inzet vanuit liefde, dan betekent dat dat je dat met je volle verstand doet en in verhouding tot het ongewenste gedrag. Dat je daarin niet emotioneel of impulsief handelt, maar dat dit een doordachte keuze is. Dit zien we ook bijvoorbeeld terug in Spreuken 19:18 (Breng uw zoon gehoorzaamheid bij wanneer er nog hoop is, maar laat het niet in u opkomen hem te doden); in Kolossenzen 3:21 (Vaders, terg uw kinderen niet, opdat zij niet moedeloos worden) en in Efeze 6:4 (En vaders, wek geen toorn bij uw kinderen op, maar voed hen op in de onderwijzing en de terechtwijzing van de Heere). Het is dus Bijbels om te verwachten dat een lichamelijk straf alleen wordt ingezet met voorbedachten rade. Bedenk van tevoren welke situaties zich kunnen voordoen, wat jouw reactie dan gaat zijn en beargumenteer waarom en in welke mate een lichamelijke correctie op dat moment de juiste keuze is. En als een situatie je dan overvalt? Dan pas je de lichamelijke correctie alleen toe als er gevaar voor het kind zelf of voor anderen is. Is dat niet het geval? Dan los je het zonder lichamelijke correctie op en bedenk je een plan voor de volgende keer dat zich eenzelfde situatie voordoet.

Passend bij de ontwikkelingsleeftijd

Wat mij verder opvalt bij het lezen van bovenstaande Spreuken, is dat het altijd gaat over de zoon of de jongeman. Blijkbaar vindt deze lichamelijke correctie dus alleen plaats binnen de ouder-kind relatie. Ik moet hierbij dan ook denken aan Genesis 2:24 : “Daarom zal een man zijn vader en zijn moeder verlaten en zich aan zijn vrouw hechten; en zij zullen tot één vlees zijn”. Zodra de man getrouwd is, valt deze vorm van bestraffing dus weg en blijft de vermaning met woorden over. Het huwelijk tussen man en vrouw vond in die tijd veel eerder plaats dan bij ons. Vrouwen trouwden vaak aan het begin van de puberteit, mannen tijdens of net na de puberteit. Dit samennemend zou het betekenen dat lichamelijke correcties kunnen worden ingezet, zo ongeveer tot de kinderen in de puberteit komen; bij jongens iets langer dan bij meiden. Het is interessant hoe ook steeds meer recent wetenschappelijk onderzoek dit ondersteunt. In de geschiedenis van opvoeding is gebleken dat jonge kinderen nog beloning en bestraffing nodig hebben om een goed moreel kompas te ontwikkelen. Pas wanneer kinderen ouder worden (zo ongeveer vanaf de puberteit) kunnen kinderen zich leren inleven in verschillende belangen en perspectieven en kan worden ingezet op de bewustwording. Natuurlijk is het hierbij essentieel om je niet te richten op de kalenderleeftijd, maar op de ontwikkelingsleeftijd van je kind!

Wij hebben het antwoord op onze vraag. Samen met onze gedragskundige en in overleg met alle betrokkenen om de kinderen heen maken we een plan. Een plan met liefdevolle lichamelijke correcties. Binnen enkele dagen merken we wezenlijk verschil. Er komt weer rust en verbinding, en van daaruit kunnen we spelenderwijs oefenen bewustwording en met consequenties van gedrag. Het cirkeltje is weer rond. Met als kers op de taart: inspectie van gezondheidszorg en jeugd beoordeelt ons gezinshuis als uiterst veilig. Juist door het bewust en liefdevol inzetten van lichamelijke correcties als ze nodig zijn.